آشنایی زدایی و هنجارگریزی در شعر نیما یوشیج

«آشنایی زدایی» یکی از اصطلاحات ادبی است که اول بار در مکتب صورت گرایانِ (فرمالیست- های) روس مطرح شد. بنا بر این نظریه، وظیف? شاعر و یا هنرمند این است که با غریبه ساختن مفاهیم آشنا و افزودن بر دشواری، مدت زمان درک خواننده را طولانی تر کرده و لحظ? ادراک را به تعویق بیندازد، بدین سان باعث ایجاد لذت و ذوق ادبی گردد «آشنایی زدایی» یکی از وجوه رستاخیز کلمات در محور زبان شناسی است. بدین معنی که کلمات در زبان روزمره، طوری به کار می روند که عادی و مرده اند و توجه ما را جلب نمی کنند، ولی در شعر، این مردگان زندگی می یابند و هنر شاعر در این است که به این کلمات مرده جان می بخشد و علاوه بر ایجاد شعریت در کلام خود، باعث لذت ادبی مخاطب می شود. پس آشنایی زدایی یعنی غریبه و متفاوت کردن آنچه تا به حال در نظر مخاطب آشنا و طبیعی بوده است و در دو حوزه بحث می شود: 1- حوز? واژگان 2- حوز? نحو و دستور زبان. اگر شاعر در شعر کلمات غیر معمول و نامتداول به کار برده باشد به گونه ای که خلاف انتظار خواننده است، آشنایی زدایی واژگانی به کار بسته است. اگر شاعر، ساختار دستوری زبان را بر هم بزند و اجزای جمله را جابجا کند، در نحو زبان دخل و تصرف کرده است؛ یعنی آشنایی زدایی در حوز? نحو صورت گرفته است. هنجارگریزی یکی از موثرترین روش های برجستگی زبان و آشنایی زدایی در شعر است که بسیاری از شاعران از آن بهره برده اند. در شعر معاصر، نیما نقش زیادی در پایه ریزی این هنجارگریـزی ها داشته است و پیروان وی نیز از این روش بسیار استفاده کرده اند.